آموزش
تکنیک های افزایش عمق کیورینگ در ترمیم های خلفی
ترمیم های خلفی دندان، به ویژه در نواحی مولر و پرمولر، همواره یکی از چالش های اصلی در دندانپزشکی ترمیمی به شمار می روند. محدود بودن دسترسی، ضخامت زیاد مواد کامپوزیتی و کاهش شدت نور در عمق حفره موجب می شود که فرآیند پلیمریزاسیون به طور کامل انجام نشود. این پدیده، در صورت عدم کنترل صحیح، می تواند باعث کاهش خواص مکانیکی ترمیم، حساسیت پس از درمان، میکرولیکیج و در نهایت شکست ترمیم شود. در سال های اخیر با پیشرفت تکنولوژی های نوری، رزین ها و ابزارهای کیورینگ، امکان بهبود عمق پلیمریزاسیون فراهم شده، اما همچنان رعایت اصول فنی و بیومکانیکی نقش کلیدی دارد.
در این مقاله قصد داریم جدیدترین تکنیک های افزایش عمق کیورینگ در ترمیم های خلفی را بر اساس شواهد علمی و فناوری های روز دنیا بررسی کنیم. این راهنما مخصوص دندانپزشکان و تکنسین های لابراتوار است تا با بهینه کردن نوع ماده، دستگاه و روش تاباندن نور، از حداکثر کیفیت پلیمریزاسیون اطمینان حاصل کنند.
اطلاعات این مقاله صرفا جهت افزایش آگاهی علمی است . برای کسط اطلاعات بیشتر در زمینه خرید تجهیزات دندانپزشکی می توانید با کارشناسان بخش فروش مشورت کنید.
فهرست مطالب
- مفهوم و اهمیت عمق کیورینگ در ترمیم های خلفی
- عوامل مؤثر بر کاهش عمق پلیمریزاسیون
- ویژگی های لایت کیور مناسب برای نواحی خلفی
- تکنیک های لایه گذاری (Incremental vs Bulk Fill)
- تأثیر زاویه تابش و فاصله نوردهی
- زمان و شدت نوردهی مناسب برای مواد مختلف
- انتخاب رزین کامپوزیت بر اساس واحد انرژی (Irradiance × Time)
- روش های فیزیکی افزایش نفوذ نور
- بررسی فناوری های جدید در دستگاه های LED و لیزری
- نکات کاربردی برای دندانپزشکان جهت افزایش ماندگاری ترمیم
- نتیجه گیری
- سوالات متداول
مفهوم و اهمیت عمق کیورینگ در ترمیم های خلفی
عمق کیورینگ (Curing Depth) به میزان ضخامت رزینی گفته می شود که در اثر تابش نور به طور کامل پلیمریزه می گردد. در ترمیم های خلفی، این عمق معمولاً چالش برانگیز است زیرا مسیر نور به لایه های تحتانی محدودتر بوده و جذب نور توسط ذرات کروی فیلر یا پیگمنت های مات کننده کامپوزیت کاهش می یابد. وقتی عمق کیور کافی نباشد، بخش پایینی ترمیم نرم و ناپایدار باقی مانده و به مرور زمان دچار تغییر رنگ، شکست یا حساسیت می گردد.
مطالعات جدید (Journal of Dentistry, 2023) نشان داده اند که حتی اختلاف 1 میلیمتر در عمق مناسب تابش، می تواند تا 20 درصد از درجه تبدیل مونومر به پلیمر را تغییر دهد. این عدد نشان دهنده اهمیت بسیار بالای طراحی و اجرای صحیح مرحله کیورینگ در ترمیم های خلفی است.
عوامل مؤثر بر کاهش عمق پلیمریزاسیون
کاهش عمق پلیمریزاسیون می تواند تحت تاثیر مجموعه ای از فاکتورها از جمله نوع ماده، قدرت دستگاه و شرایط محیط باشد.
برخی عوامل کلیدی عبارتند از:
- نوع فیلر و رنگ کامپوزیت (Shade A3 یا C4 نفوذ نور را کاهش می دهند)
- ضخامت هر لایه کامپوزیت (بیش از 2 میلیمتر باعث افت انرژی تابشی می شود)
- زاویه تابش و فاصله سر لایت کیور از سطح رزین
- کاهش توان واقعی دستگاه به علت آلودگی لنز یا فرسودگی دیود
- دمای محیط: دمای پایین سرعت پلیمریزاسیون را کم می کند
جدول زیر برخی از عوامل و میزان تاثیر آنها را خلاصه می کند:
| عامل | تاثیر بر عمق کیور | توضیح |
|---|---|---|
| ضخامت لایه بالای 2mm | منفی بسیار زیاد | مانع از نفوذ کامل نور LED |
| شدت نور کمتر از 800 mW/cm2 | منفی متوسط | زمان بیشتری برای پلیمریزاسیون لازم دارد |
| رنگ های تیره تر | منفی زیاد | جذب بالا و پخش کمتر نور |
| استفاده از Bulk Fill | مثبت | عبور نور تا عمق 4-5mm |
| تابش از زاویه مستقیم | مثبت | افزایش انتقال انرژی |
ویژگی های لایت کیور مناسب برای نواحی خلفی
در ترمیم های خلفی، دستگاه لایت کیوری که انتخاب می شود باید توان بالا، طیف نوری مؤثر و طراحی اپتیکی مناسب داشته باشد. دستگاه های LED نسل چهارم (با طول موج ترکیبی 385 تا 515 نانومتر) توانایی پلیمریزاسیون اکثر فوتواینیشیتورها مانند کامفورکینون، TPO و PPD را دارند.
ویژگی های لایت کیور ایده آل برای نواحی خلفی:
- شدت تابشی واقعی بالاتر از 1000 mW/cm2
- مجهز به حالت High Power یا Turbo
- سیستم کولینگ داخلی برای حفظ توان پایدار
- طراحی زاویه ای مناسب جهت دسترسی به حفرات مولر
- قابلیت فیلتر نوری چند طول موجه
مطالعه ای در سال 2024 در مجله Operative Dentistry نشان داد که استفاده از LED های دو طیفی در مقایسه با منابع تک طیفی، تا 30 درصد عمق مؤثرتر در پلیمریزاسیون ایجاد می کند.
تکنیک های لایه گذاری (Incremental vs Bulk Fill)
دو روش اصلی برای قرار دادن کامپوزیت در حفرات خلفی عبارتند از روش لایه ای و روش بالک فیل.
در روش لایه ای، هر بار 2 میلیمتر از ماده رزینی قرار داده شده و به طور جداگانه کیور می شود. این روش کنترل انقباض پلیمریزاسیون را افزایش داده اما زمان درمان را طولانی می کند. در مقابل، کامپوزیت های Bulk Fill به گونه ای طراحی شده اند که عبور نور را تا عمق 4 تا 5 میلیمتر ممکن می سازند و فرمولاسیون آنها حاوی مواد انتقال دهنده نور و فیلرهای اصلاح شده است.
مطالعات بالینی نشان داده اند که کامپوزیت های Bulk Fill نسل جدید مانند Tetric EvoCeram Bulk Fill یا Filtek One با استفاده از شاخص نوری پایین تر و فوتواینیشیتورهای حساس تر، پلیمریزاسیون یکنواخت تری نسبت به مواد کلاسیک دارند.
تأثیر زاویه تابش و فاصله نوردهی
زاویه تابش و فاصله سر دستگاه از سطح رزین یکی از مؤثرترین عوامل در کنترل انرژی تابشی است. فاصله بیشتر از 2 میلیمتر می تواند شدت تابش را تا 30 درصد کاهش دهد. همچنین تابش زاویه دار باعث انعکاس جزئی نور می شود و انرژی مؤثر در عمق کامپوزیت کاهش می یابد.
بنابراین توصیه می شود:
- سر لایت کیور را تا حد امکان به صورت عمود بر سطح و در فاصله کمتر از 1 میلیمتر قرار دهید.
- از سرهای باریک تر یا فیبر نوری زاویه دار برای نواحی خلفی استفاده کنید.
- در نواحی غیرقابل دسترس، از تکنیک indirect curing با کمک آینه دهانی برای هدایت نور بهره ببرید.
زمان و شدت نوردهی مناسب برای مواد مختلف
مدت زمان تابش و شدت نور باید متناسب با نوع کامپوزیت و ضخامت لایه انتخاب شود. هر چه رنگ تیره تر یا فیلر بیشتر باشد، زمان نوردهی باید افزایش یابد.
| نوع کامپوزیت | شدت نور پیشنهادی (mW/cm2) | زمان تابش پیشنهادی |
|---|---|---|
| میکروهیبرید معمولی | 1000 تا 1200 | 20 ثانیه |
| نانوهیبرید | 1200 تا 1600 | 15 تا 20 ثانیه |
| Bulk Fill | 1000 تا 1200 | 10 تا 15 ثانیه |
| رنگ تیره (C3 یا C4) | 1200 تا 1800 | 25 تا 30 ثانیه |
یک نکته مهم اینکه افزایش بی دلیل شدت نور می تواند منجر به استرس پلیمریزاسیون و ترک های میکروسکوپی در بستر دندان شود. بنابراین تعادل بین شدت و زمان اهمیت دارد.
انتخاب رزین کامپوزیت بر اساس واحد انرژی (Irradiance × Time)
برای ارزیابی بهترین عمق کیور، مفهوم واحد انرژی تعریف می شود که حاصلضرب شدت تابش (Irradiance) در زمان نوردهی (Time) است. طبق استاندارد ISO 4049 مقدار حداقل انرژی لازم برای پلیمریزاسیون کامل 16 تا 20 ژول بر سانتی متر مربع است. دندانپزشکان می توانند از این فرمول برای تنظیم دستی مدت زمان نوردهی در دستگاه خود استفاده کنند.
روش های فیزیکی افزایش نفوذ نور
برخی تکنیک های ساده اما مؤثر برای افزایش عمق کیور عبارتند از:
- پولیش سطح قبل از لایه گذاری نهایی جهت حذف حباب های نوری
- استفاده از reflector های داخلی یا آینه کوچک در کف حفره
- روشن نگه داشتن محیط دهان و حذف سایه ناشی از گونه
- تکرار تابش از زوایای مختلف (روش Multi-Angle Cure)
همچنین استفاده از مواد اپتیکی بهبود یافته در رزین مانند فیلرهای شفاف سیلیکاتی یا نانوذرات آلومینیوم می تواند میزان عبور نور را به صورت قابل توجهی افزایش دهد.
بررسی فناوری های جدید در دستگاه های LED و لیزری
در سال های اخیر، دستگاه های LED نسل پنجم با قابلیت پایش خودکار توان خروجی و سیستم حسگر از راه دور معرفی شده اند که به پزشک اطلاع می دهند چه مقدار انرژی واقعی به سطح رزین رسیده است. برخی از مدل های مدرن نیز مجهز به سیستم Dual Wave یا Laser Curing هستند. در فناوری لیزری، پرتو منسجم تر و نفوذپذیرتر است و مطالعات اولیه حاکی از افزایش 25 درصدی عمق پلیمریزاسیون نسبت به LED های معمولی است.
از برندهای پیشرو در این حوزه می توان به Bluephase PowerCure، Woodpecker LED-Gi و VALO X اشاره کرد که در کلینیک های حرفه ای ترمیمی مورد استفاده گسترده قرار دارند.
نکات کاربردی برای دندانپزشکان جهت افزایش ماندگاری ترمیم
- همواره قبل از شروع درمان توان واقعی دستگاه لایت کیور را با Radiometer چک کنید.
- از لایه های کمتر از 2 میلیمتر استفاده کنید یا از Bulk Fill معتبر بهره ببرید.
- در نواحی خیلی عمیق، ابتدا لایه زیرین را به صورت غیر مستقیم (indirect curing) تابانده و سپس لایه نهایی را مستقیم پلیمریزه کنید.
- لنز و فیبر دستگاه را هر هفته تمیز کنید تا کاهش توان نوری اتفاق نیفتد.
- در صورت امکان از مود soft-start برای جلوگیری از stress بالا استفاده کنید.
جدول مزایا و معایب تکنیک های مختلف افزایش عمق کیور
| تکنیک | مزایا | معایب |
|---|---|---|
| افزایش شدت تابش | سرعت بالا، عمق بیشتر | احتمال stress shrinkage |
| استفاده از Bulk Fill | کاهش زمان درمان | نیاز به دقت در برند و نحوه کیور |
| تابش چند زاویه ای | پلیمریزاسیون یکنواخت | زمان بیشتری نیاز دارد |
| روش incremental | کنترل انقباض عالی | زمان درمان طولانی |
| استفاده از دستگاه LED چندطیفی | پلیمریزاسیون کامل تر | هزینه بالاتر تجهیزات |
افزایش عمق کیورینگ در ترمیم های خلفی یکی از ارکان موفقیت در درمان های ترمیمی مدرن محسوب می شود. شناخت دقیق عوامل فیزیکی و اپتیکی مؤثر بر پلیمریزاسیون و انتخاب ابزار و تکنیک مناسب می تواند از بروز مشکلاتی نظیر شکست ترمیم، حساسیت پس از درمان و تغییر رنگ جلوگیری کند. دندانپزشکان حرفه ای باید از ترکیب تکنولوژی های جدید LED، کامپوزیت های Bulk Fill و تکنیک های کنترل زاویه تابش بهره بگیرند تا بهترین نتایج بالینی را به دست آورند.
سوالات متداول
1. چگونه می توان از صحت عملکرد دستگاه لایت کیور مطمئن شد؟
با استفاده از Radiometer یا تست های اندازه گیری شدت نور می توان توان واقعی دستگاه را بررسی کرد. اگر توان کمتر از 800 mW/cm2 باشد، نیاز به سرویس یا تعویض باتری است.
2. آیا افزایش زمان نوردهی همیشه مفید است؟
تا حدی بله، اما افزایش بیش از حد زمان یا شدت می تواند باعث افزایش دما و ایجاد ترک های میکروسکوپی شود. تعادل بین شدت و زمان بر اساس نوع ماده ضروری است.
3. بهترین رنگ کامپوزیت برای رسیدن به عمق کیور بالا کدام است؟
رنگ های روشن تر مانند A1 یا B1 به دلیل عبور بهتر نور، عمق پلیمریزاسیون بیشتری دارند و برای حفرات خلفی توصیه می شوند.
منابع علمی
- Rueggeberg FA, et al. “Light Curing in Dentistry: An Update.” Journal of Dentistry, 2023.
- Ilie N, Hickel R. “Investigations on Mechanical Behavior of Flowable Bulk-Fill Materials.” Dental Materials, 2022.
- Price RBT, et al. “Blue Light Curing Units in Dentistry: A Review of the Literature.” Operative Dentistry, 2024.
- ISO 4049:2019 Dentistry — Polymer-based restorative materials.
- Ferracane JL. “Resin Composite—State of the Art.” Dental Clinics of North America, 2023.
