آمالگام دندانپزشکی چه کاربردهایی دارد؟

آمالگام دندانپزشکی یکی از مواد ترمیمی قوی و انعطاف‌پذیر است. دلیل کاربرد آن در دندانپزشکی‌ها به ارزان بودن و استفاده آسان آمالگام برمی‌گردد. آمالگام در طول جاگذاری در دندان، به‌راحتی شکل می‌پذیرد. برای مدت کوتاهی نرم می‌ماند لذا می‌تواند حجم‌های نامنظم دندان را پر کند و سپس سفت می‌شود. آمالگام نسبت به مواد ترمیم‌کننده دیگر مانند کامپوزیت‌ها دارای طول عمر بیشتری است.

طبق مطالعه‌ای که در سال ۱۹۸۹ صورت گرفت، بیشتر آمالگام‌ها ۱۰ تا ۱۲ سال دوام می‌آورند درحالی‌که کامپوزیت‌های دندانی نصف این مدت دوام می‌آورند. به‌هرحال این اختلاف باکار کردن پیوسته روی خصوصیات فیزیکی کامپوزیت‌ها، کاهش‌یافته است. پر کردن با آمالگام دوام بالاتری دارد. اما بسیاری از مردم از ظاهر آن خوششان نمی‌آید. میزان جیوه موجود در ماده آمالگام حدود ۵٠ درصد است. اما مقدار آزادشده آن‌قدر کم است که هیچ ضرری برای سلامتی ندارد.

فهرست مطالب

• آماده سازی آمالگام
• ویژگی‌های آلیاژ آمالگام
• مزایای استفاده از آمالگام
• معایب کشف شده آمالگام
• موارد استفاده آمالگام در دندان پزشکی
• آمالگاماتور چیست
• سخن پایانی و سوالات متداول

آماده سازی آمالگام

ترکیبات دو نوع اصلی آلیاژ آمالگام، آلیاژهای نقره – قلع با مقدار مس زیاد و مقدار مس کم هستند. واکنش‌های بستن (خوگیری) آنها با جیوه متفاوت است. آلیاژهای نقره – قلع با مس کم تشکیل فاز نقره – جیوه و فاز ضعیف قلع – جیوه را می‌دهند. در حالیکه آلیاژهای با مس زیاد با تشکیل فاز مس – قلع، فاز قلع – جیوه را حذف می‌کنند که منجر به خواص عالی برای آمالگام می‌شود. واکنشی که بین جیوه و آلیاژ آمالگام رخ می‌دهد آمالگام سازی نامیده می‌شود.

ویژگی‌های آلیاژ آمالگام دندانپزشکی

خواص مهم کلینیکی آلیاژ آمالگام شامل تغییر ابعادی، استحکام، خزش، تیرگی و خوردگی می‌باشند.

١) تغییر ابعادی آلیاژ آمالگام

همچنان که آلیاژ آمالگام سخت می‌شود تغییرات ابعادی هم ظاهر می‌شود که ممکن است باعث انبساط با انقباض آمالگام شود که به تهیه آن بستگی دارد. انبساط یا انقباض اگر زیاد باشد چندان مطلوب نیست. انبساط خیلی زیاد درترمیم کلاس یک می‌تواند باعث حساسیت دندان بعد از قرار دادن آمالگام یا برآمده شدن آمالگام از حفره شود. انقباض زیاد درترمیم کلاس یک می‌تواند سبب جدا شدن آمالگام از دیواره‌های حفره شود که درنتیجه نشت (میکرولیکیج) رخ می‌دهد.

٢) استحکام آمالگام دندانپزشکی

بدون پشتیبانی مناسب نسج دندانی آلیاژ آمالگام استحکام کافی برای مقابله با نیروهای جویدن را نخواهد داشت. به این دلیل هر جا که امکان وجود استرس باشد حفره ترمیم را بایستی طوری طراحی کرد (در صورت امکان) که آمالگام دندانپزشکی حجم ثابتی را داشته باشد. بعلاوه تهیه آمالگام باید به‌طور صحیح انجام شود. عدم استحکام کافی در آمالگام به‌صورت شکستگی لبه‌ای می‌تواند آشکار شود. استحکام کششی آلیاژ آمالگامها به‌طور قابل‌توجهی کمتر از استحکام فشاری آنها است.

مدت‌زمانی که در آن آمالگام قدرتش را افزایش می‌دهد یک خاصیت مهم کلینیکی است. اگر ترمیم آمالگام پس از فرار دادن خیلی زود در معرض نیروهای جو بدن قرار گیرد، این نیروهای قوی سیب شکستن توده آمالگام شده و آن را بشدت معیوب می‌کنند. آمالگام‌های که با آلیاژهای خردشده و کروی با مس کم ساخته‌شده‌اند به‌طور بارزی دارای مقاومت کمی در مقابل شکست لبه‌ای هستند. نتیجه شکست لب‌های افزایش قابلیت خوردگی و نشست لبه‌ای است.

اخیراً مطالعات کلینیکی و آزمایشگاهی نشان داده‌اند که مقاومت آمالگام در مقابل شکست لبه‌ای را می‌توان با اندازه‌گیری خزش مشخص نمود. آمالگام هایی که با آلیاژهای مخلوط و کروی با مس زیاد تهیه‌شده‌اند دارای مقادیر خزش کمی بوده و ازنظر کلینیکی مقاومت خوبی در مقابل شکست لبه‌ای دارند.

٣) خزش آمالگام دندانپزشکی

حرکت تدریجی یک جسم تحت تنش اعمال‌شده هست. ظاهر شدن خزش زیاد تحت تأثیر نیروهای جویدن عادی منجر به کج‌ومعوج شدن بخشهای نوک‌تیز ترمیم با افزایش شکستگی لبه‌ای و بیرون زدگی ترمیم همان گونه که قبلا بحث شده میگردد.

این مطلب می‌تواند مفید باشد: نکات ضروری هنگام کار با آمالگام

٤) تیرگی و خوردگی آمالگام دندانپزشکی

ترمیم‌های آلیاژ آمالگام هنگامی که در شرایط موجود داخل دهان قرار می‌گیرند دستخوش اثرات تیرگی و خوردگی می شوند. تیرگی با خوردگی جزئی که اغلب منجر به رنگ با خنگی ترمیم می‌شود مهم نیست. با وجود این در مراحل بعدی نیرگی و خوردگی می‌تواند باعث زشت شدن ترمیم و حتی نامطلوب شدن آن به علت تغییر خواص مکانیکی بشود. سرعت معیوب شدن ترمیم های‌آمالگام بوسیله عمل نیرگی و خوردگی را می‌توان با پرداخت و صیقل کاری دقیق و مرتب به میزان قابل‌توجهی کاهش داد.

تیرگی یا ثارنیش رسوب یک ورقه نازک روی سطح ترمیم است که رنگ باختگی ایجاد می‌کند. ورقه نازک ممکن است به دلیل تشکیل سولفید با رسوب سخت یا نرم مانند جرم با پلاک باشد که هر چه بیشتر روی سطح ترمیم باقی می‌ماند تیره‌تر می‌شود. احتمال اتفاق تیرگی و فنی بیشتر می‌شود که آلیاژ آمالگام به‌طور ناقص صیقلی شده باشد که سطح نگهدارنده ای را فراهم می‌سازد. رنگ باختگی در اثر تیرگی را می‌توان به سادگی با اعمال پرداخت از بین برد.

خوردگی با کوروژن فساد سطح ترمیم و زیر سطح ترمیم و به توسط عمل شیمیایی با الکتروشیمیایی است، معلوم شده که محصول عمده خوردگی هیدروکسی کلرید فلع است. همچنین احتمال الفاف خوردگی شیمیایی روی سطح آمالگامهایی که به‌طور ناقص صیقلی شده باشند وجود دارد که در این حالت حفره ها و خراشهای روی سطح آمالگام مانند تله ای برای مواد غذایی ریز که روی آمالگام تأثیر می گذارند عمل می‌کنند. خوردگی الکتروشیمیایی در جائی که ترمیم های فلزی مختلف مانند طلا و آمالگام در دندان‌های مجاور هم وجود دارند و با هم تماس دارند رخ می‌دهد. بر خلاف تیرگی، فرآیند خوردگی می‌تواند در زیر سطح آمالگام واقع بشود که درنتیجه باعث سست شدن ترمیم و احتمالا سبب شکستن آن می‌شود.

این مطلب را از دست ندهید: کاربردهای پودر استخوان در دندانپزشکی

مزایا آمالگام دندانپزشکی

با توجه به تغیرات قیمت مواد و تجهیزات دندانپزشکی و وارد شدن مواد ترمیمی جدید، آمالگام هنوز جایگاه ویژه‌ای دارد. در ادامه به برخی از مزایای آن اشاره خواهیم کرد.

الف) سازگار با بزاق

یکی از چالش‌هایی که دندانپزشکان در پر کردن دندان ها با آن مواجه هستند کنترل جریان بزاق است حضور بزاق بر روی کیفیت کامپوزیت دندان تاثیر می‌گذارد و مانع از چسبیدن آن به دندان می‌شود اما آمالگام دندانپزشکی همچین مشکلی ندارد بزاق و خیس شدن آن هیچ تاثیری روی کار با آمارگان می‌گذارد.

ب) کارکرد آسان

بسیار کار با آن آسان است و اولین کاری است که در دندان که در دانشکده‌های دندانپزشکی آموزش داده می‌شود به همین علت است که هنوز بسیاری اندازه از دندانپزشکان شما را ترتیب پرکردن دندان تان با این ماده می‌کند.

ج) قابلیت فشرده شدن

این قابلیت کمک به بهتر شدن دندان می کند این خاصیت در پر کردن دندان مایی که بین در بین دندانی بوده کمک می نماید تا کنتاکت دندان ها کاملاً بسته شده و شیار باز نماند درنتیجه با پر کردگی آمارگان و غذا کمتر لایه دندان‌ها گیر می‌کند بستن کنتاکتور دندانها با کامپوزیت کاری سخت بوده و احتیاج به کار اضافی دارد در بعضی موارد نیاز به گذاشتن آنلی به‌جای پر کردن دندان هستیم

د) قیمت ارزان‌تر

معمولاً پر کردن با آمالگام ارزان‌تر از پر کردن با کامپوزیت دندان است.

معایب آمالگام دندانپزشکی

• ظاهر ناخوشایند
• سمی بودن جیوه
• ایجاد فاصله بین آمالگام و دندان
• سخت بودن تشخیص پوسیدگی پس از درمان آمالگام
• پوسیندگی دندان
• تراش بیش از حد دندان
• رسانایی حرارتی

موارد کاربرد آمالگام دندانپزشکی

با وجود کامپوزیت های دندانی نسل جدید و باندینگ های قدرتمند نوین کامپوزیت دندان بهترین ماده برای پرکردن دندان هست. اما هنوز موادی وجود دارد که شاید استفاده از آمالگام در آن شرایط بهتر از کامپوزیت باشد.

عدم کنترل بزاق

اگر شرایط به گونه‌ای باشد که نتوان جریان بزاق را در محلی که دندان پر می‌شود برطرف کرده و محیط کاری خشک داشت بهتر است از آمالگام برای پر کردن دندان استفاده شود.

دندانپزشکی اطفال

در دندانپزشکی کودکان کنترل بزاق و کنترل حرکات کودک برای دندانپزشک سخت است و کار با کامپوزیت نیاز به دقت بیشتری دارد. بنابراین در اینگونه موارد شاید آمالگام بهتر باشد.

جراحی ریشه دندان

در جراحی ریشه دندان که انتهای ریشه به طریقهی جراحی باز شده و باید از انتها پر شود. چون محیط پر از خون است پر کردن انتهای ریشه با آمالگام بهتر است.

دسترسی سخت

مناطقی از دهان که دسترسی مشکل است و امکان کار خوب با کامپوزیت نیست.

آمالگاماتور

برای پرکردن دندان از موادی به نام آمالگام دندانپزشکی استفاده می‌شود. آمالگام حاوی جیوه، مس، نقره، قلع، سرب و… هست. مشکلی که وجود دارد این است که جیوه اگر با مواد دیگر ترکیب شود به سرعت سفت و خشک می گردد به همین دلیل آمالگام به صورت پودر فاقد جیوه وجود دارد و زمانی که دندانپزشک می خواهد از آن استفاده کند باید آن را با جیوه ترکیب کند. برای ترکیب کردن آن و ایجاد خمیری همگن از دستگاه آمالگاماتور استفاده می‌شود که کار آن مشابه همزن است.

انواع آمالگاماتور

• ترکیبی
• کپسولی

در نوع ترکیبی پودر آمالگام درون یک محفظه ریخته می‌شود و درون محفظه دیگر جیوه ریخته می‌شود. زمانی که دستگاه را روشن می کنیم جیوه و پودر با نسبت 80 درصد پودر و 20 درصد جیوه ترکیب می کند.

آمالگاماتور کپسولی

نوع دیگری آمالگام وجود دارد که در داخل کپسول های کوچکی قرار دارد. در این کپسول یک پرده نازک قرار دارد که جیوه را از پودر جدا می کند. این کپسول ها را بر روی آمالگاماتور های مخصوصی که به نام آمالگاماتور کپسولی شناخته می‌شود قرار می‌دهند. این نوع آمالگاماتور نسبت به انواع دیگر دارای کاربرد بیشتری است.

دستگاه پودری و کپسولی( دوکاره )

دستگاه کپسولی: دراین نوع دستگاه کپسول درمحل استقرار گیره کپسول قرار داده می‌شود. تنظیم میزان پودر و جیوه امکان پذیر نیست چون شرکت سازنده مقدار واحد آمالگام و جیوهرا مشخص نموده مانند ۱ واحد یا ۲ یا ۳ یا … که در کپسول جاسازی کرده و نیاز به تنظیم خاصی ندارد.

دستگاه پودری و کپسولی

دراین نوع دستگاه میزان پودرآمالگام متغییر است که پیچ تنظیم آن در بغل دستگاه قرار گرفته است ولی مقدار جیوه همیشه ثابت است. هرچه پیچ تنظیم به طرف مثبت باشد پودر بیشتر و به طرف منفی پودر کمتر است. پس از هر بار استفاده از آمالگاماتور از برس مخصوصی که جهت تمیز نمودن داخل لوله و درپوش آمالگاماتور اسـت، استفـاده می‌شود. قبـل از توقف کامل درپوش لوله آمالگاماتور،دقت شود کـه بـا دسـت تـماس نداشته باشد.

از قرار دادن آمالگاماتور درمعرض نور آفتاب اجتناب شود و هر هفته یکی دو مرتبه آمالگاماتور را چند بار سر و ته کرده و سپس در جای خود قرار داده شود. به دلیل لرزش دستگاه پودر آمالگام در مخزن خود فشرده می‌شود و باعث عبور نکردن مقدار لازم پودر در لوله ترکیب آمالگاماتور می‌شود که کم شدن پودر، تنظیم دستگاه را به هم می زند.

بررسی برندهای مختلف کامپوزیت دندانپزشکی

ایرادهای رایج آمالگاماتور دندانپزشکی

1. شکستن قسمت دوشاخ (قسمت نگهدارنده کپسول آمالگام)
2. کارنکردن موتور آمالگاماتور: برای تست موتور می‌توانیم هم از تست اهمی استفاده کنیم و یا برق را به‌صورت مستقیم به موتور اعمال کنیم.
3. بهم خوردن درصد ترکیب پورد و جیوه: به دلیل خشک شدن پورد داخل پیمانه پودر تنظیم درصد ترکیب بهم میخورد که در اینصورت باید دستگاه را باز و پیمانه را تمیز و مجددا دستگاه را تنظیم کنیم.
4. ایراد برد: این ایراد بیشتر برای قطعات تحد تنش مانند تریاک ، ترانزیستور و رگولاتور پیش می آید.

خرید آمالگام دندانپزشکی

با توجه به برندهای متعددی که در بازار وجود دارد، انتخاب بسیار سخت خواهد بود. برای آگاهی از قیمت آمالگام دندانپزشکی می‌توانید روی قسمت رنگی کلیک کنید. در ادامه چند نمونه از محصولات موجود در فروشگاه پیشرودنت را مشاهده می‌کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره هر محصول کافی است روی آن کلیک کنید.

سخن پایانی

آمالگام در در دندانپزشکی اهمیت فراوانی دارد. ویژگی‌های آمالگام باعث شده است تا هنگام کار، دندانپزشک آزادی عمل بیشتری داشته باشد. همچنین این ماده بسیار مناسب دندانهای آسیاب می‌باشد. هر چند که ظاهری ناخوشایند دارد اما بسیار مقاوم و محکم است. امیدواریم مطلب گردآوری شده مفید بوده باشد.

منبع

سوالات متداول