یکی از مهمترین عوامل در درمان ریشه دندان تعیین طول کانال میباشد. در حال حاضر جهت تعیین طول کانال ریشه از رادیوگرافی و اپکس فایندر بهره میگیرند. یکی از مهمترین عواملی که به درمان موفقیت آمیز کانال ریشهی دندان کمک میکند، تعیین طول کانال ریشه دندان است. دستگاه اپکس لوکیتور (apex locator) این کار را ساده میکند. از این رو دستگاه اپکس لوکیتور که یک دستگاه الکترونیکی است; امروزه به منظور تعیین طول کانال ریشه در دندان های دائمی مورد استفاده قرار می گیرد.
اپکس لوکیتور یا همان اپکس فایندر، که در درمان اندو مورد استفاده قرار میگیرد; موقعیت اپیکال فورامن و همچنین طول فضای root canal را تعیین میکند. هدف نهایی در درمان اندودانتیکس، پاکسازی کانالهای ریشه از عوامل پاتولوژیک است. این عوامل شامل بقایای مواد آلی، پروتئینهای تغییر شکل یافته، باکتریها و سموم آنها میباشند.
فهرست مطالب
- نکات ضروری برای پیدا کردن طول کانال
- بررسی معایب رادیوگرافی
- بررسی مزایای اپکس فایندرها
- معرفی نسلهای یک تا چهار اپکس لوکیتورها
- تحلیل یک آزمایش واقعی
- چرا استفاده از رادیوگرافیهای معمولی خطر آفرین است
- چرا استفاده از apex locator بهتر است
- سخن پایانی
نکات ضروری برای پیدا کردن طول کانال دندانهای شیری
درصورتیکه vitality دندان قابل دستیابی باشد، بهتر است برای حفظ حیات پالپ تلاش کنیم. در دندانهای شیری قوانین یک درمان ریشهی موفق منتشر شده است. بخشی از آن یک آبچورهی متراکم و سیل اپیکال /سیل کرونال است. در درمان ریشه کودکان به دلیل باز بودن اپیکال، سختیهایی در تخمین طول دقیق کانال ریشه وجود دارد .تعیین طول دقیق کانال ریشه گامی مهم در درمان ریشه است. فاصلهی بین نقطهی رفرنس کرونال تا نقطهی آماده سازی و آبچورهی کانال، طول کانال ریشه نامیده میشود.
پیش بینی آناتومی درمان ریشه در دندانهای شیری به خصوص در دندانهای مولر دشوار است. به دلیل بازجذب (تحلیل) ریشه دندان شیری، آناتومی و موقعیت اپکس ریشه که دائما در دندانهای شیری در حال تغییر است. برای حداقل ساختن جراحات پری اپیکال وارده و آسیبهای احتمالی به دندان جایگزین آینده، طول ریشه دندان باید دقیق و بدون پیشی گرفتن (over instrumentation) از اپکس ریشه باشد.
بررسی تخصصی و مقایسه برندهای کامپوزیت دندانپزشکی
برخی از معایب رادیوگرافی در تعیین طول کانال
متدهای رادیوگرافی معرفی شده توسط اینگل، به عنوان یکی از متدهای قابل اعتماد در مشخص کردن طول کانال ریشه میباشد. در این تکنیک apical constriction دندان نمیتواند مشخص شود. دیگر متغییرهای زاویهای دستگاه رادیوگرافی و اکسپوژر میتواند باعث پخش شدن تصویر رادیوگرافی شود. به علاوه خطر رادیاسیون برای پرسنل و بیمار وجود دارد.

تمایل دندانپزشک به استفاده از روشهای قدیمی، میتواند منجر به خطا در تخمین طول کانال ریشه شود. رادیولوژی دیجیتال میتواند به تشخیص صحیح دندانپزشک کمک بسیار زیادی کند. تصویر برداری دیجیتال با تکنولوژی و نرم افزارهای رایانهای منجر به ثبت، نمایش و افزایش کیفیت و ذخیرهی مستقیم تصاویر رادیوگرافیک میشود. رادیوگرافیهای دیجیتال باعث کاهش دوز رادیاسیون تا 22% نسبت به فیلم F Speed میشود.
کاربرد پودر استخوان در دندانپزشکی
اپکس فایندرها (apex locator) به عنوان راه حلی برای غلبه بر محدودیتهای رادیوگرافی معرفی شدند
دست آوردی جدید به نام اپک لوکیتور توسط Sunada در سال 1962 برای تعیین موقعیت اپکس و اندازه گیری طول کانال معرفی شد. مزیت اصلی این دستگاه اندازه گیری طول کانال ریشه تا apical foramen میباشد. apex locator یک راه آسان و سریع برای دستیابی به دقت خوب در تعیین طول کانال ریشه است. همچنین میتواند پرفوراسیونهای عملی (artificial) را تشخیص و رادیاسیون به بیمار را هم کاهش دهد.
نسلهای مختلف اپکس فایندرها (apex locator)
نسل اول اپکس لوکیتورها
اولین نسل اپکس فاندرها در سال 1969از روش مقاومت برای تعیین طول کانال استفاده میکند. در ضمن جهت مخالف با جریان مستقیم را اندازه می گرفت و با نام Resistace based apex locators معرفی شدند. ابتدا از جریان متناوب 150 هرتز استفاده میشد (Root canal meter , 1969) اما بیمار به دلیل جریان بالا ،احساس ناراحتی و درد را تجربه میکرد. سپس اصلاحات بعدی در این نسل صورت گرفت. به همین دلیل از جریان کمتر از 5 میکرو آمپر (Endodontic Meter S II, Kobayashi, 1995) استفاده میشد.

نسل دوم اپکس فایندرها
نسل دوم که با عنوان Impedance based apex locator شناخته میشوند. جهت مخالف (مقاومت) با جریان متناوب حاضر(در مقایسه با جریان مستقیم ) را اندازه میگیرد. Sono Explorer و Formation IV و Endocater نمونههایی از این نسل هستند. اصلیترین ایراد این نسل از اپکس فایندرها خوانش غیر دقیق طول کانال، به خصوص در حضور شویندهها در کانال است.
نسل سوم اپکس لوکیتور
نسل سوم از دو فرکانس به جای یک فرکانس منفرد برای اندازه گیری مقاومت و تعیین طول کانال ریشه استفاده میکند. این نسل از اپکس لوکیتورها را Frequency based apex locator مینامند . اولین گروه از این نسل Endex است و مشکل آن نیاز به کالیبریشن برای هر کانال قبل از استفاده است . بعدها Root ZX وارد بازار شد که احتیاجی به کالیبریشن ندارد. مزیت آنها این است که میشود در هر دو محیط مرطوب و خشک از آن استفاده کرد.

نسل چهارم apex locator
نسل چهارم به کمک فرکانسهای چندگانه طول کانال ریشه را محاسبه میکند. به صورت دقیقتر با ثبت تغییرات مقاومت بین دو الکترود، فاصلهی نوک فایل تا فورامن اپیکال را تعیین میکند. دقت محاسباتی این نسل از اپکس فایندرها بسیار بالاست. Canal Pro apex locator به این گروه متعلق هستند. اندازه گیریها با استفاده از سیگنال های AC در دو فرکانس انجام میشود و فرکانسها متناوب هستند. نیازی به فیلترینگ سیگنال نیست چراکه خود دستگاه نویزهای اطراف را حذف خواهد کرد.
بررسی یک نمونهی واقعی درمان ریشه دندان
سی دندان شیری در این مطالعه برای پالپکوتومی بیماران 11-5 سال در دپارتمان دندان پزشکی پیشگیری و کودکان دانشکده دندان پزشکی Bangalore (Karnataka, India) انتخاب شدند. با رادیوگرافی قبل از درمان ریشه با استفاده از فایل های ISO 15-20 با استاپ راابردم، با 0.5 میلی متر فاصله ی کوتاهتر از اپکس ریشه، فایلها به داخل کانال وارد و رادیو گرافی معمول تهیه شد. طول کانال دندان اندازه گیری شد. با استفاده از همان قواعد رادیوگرافی دیجیتال نیز تهیه شد. همچنین طول کانال با کمک apex locator در شرایطی که فایل به file holder متصل و lip clip به لب بیمار متصل بود، اندازه گیری شد.

فایل به طولی میرفت تا زمانیکه apex locator ، apical constriction را نشان دهد. طول کانال ریشه با رادیوگرافی داخل دهانی و apex locator برای بررسی دقت اندازه گیری با هم مقایسه شدند. درک حد اپیکالی آماده سازی کانال، یک مرحلهی مهم در آماده سازی کانال و درمان ریشه است. رادیوگرافیهای معمول برای تعیین طول کانال ریشه قبل، حین و بلافاصله بعد از درمان ریشه تهیه میشود و به صورت پری اپیکالی برای ارزیابی موفقیت یا شکست درمان احتیاج است. در اینجا یک دوز رادیاسیون اکسپوژر تکرار شونده ناخواسته نیز موجود است.
اسید اچ چیست و چه کاربردی در دندانپزشکی دارد
چرا استفاده از رادیوگرافیهای معمولی خطر آفرین است
مطالعات حیوانی و انسانی متعددی، عوارض جانبی رادیاسیون را بررسی کرده است. مخصوصا بر نواحی که در مسیر رادیاسیون یونیزان قرار دارند. این نواحی شامل بافت دهانی، بافت اطراف دهان، نواحی سر و گردن و جنین (در زنان باردار) میشود. اگر از روشهای معمول رادیوگرافی برای تعیین طول استفاده شود، پیشامدهای متعددی وابسته به همکاری بیمار و توانایی پرسنل ممکن است رخ دهد. درجات کم جذب اشعه قابل رویت نیست و هم پوشانی (overlapping) ساختارهای آناتومیک مجاور میتواند وضوح تصویر را تحت تاثیر قرار دهد.

مشکلات دیگر میتوان به موقعیت دهی و جایگذاری فیلم در داخل دهان و مکث چند ثانیه ای برای اکسپوژر فیلم و عدم حرکت سر و گردن ( که گاها برای بعضی بیماران حتی بزرگسالان غیر قابل تحمل است) اشاره کرد. همچنین پروسه ی ظهور- ثبوت، خشک کردن فیلم و نگهداری و تجهیزات تاریک خانه از دیگر مشکلات شایع رادیوگرافیهای معمول است. گزارش شده است که رادیوگرافیهای دیجیتال باعث کاهش تقریبا 60% در دوز رادیاسیون در مقایسه با رادیوگرافیهای معمول میشود. در apex locator ما چنین مشکلاتی را نداریم. با اینکه رادیوگرافیهای دیجیتال باعث شده اند که بر بسیاری از مشکلات رادیوگرافی معمول غلبه کنیم. اما مشکل اصلی رادیو گرافیهای دیجیتال داخل دهانی هزینه تجهیرات آن است. همچنین مشکلات رادیوگرافی معمول مانند جایگذاری سنسور در دهان، دوز رادیاسیون و مکث برای اکسپوژر و عدم حرکت سر و گردن را نیز داراست.
چرا استفاده از apex locator بهتر است
روشهای الکترونیک بدون استفاده از radiovisography برای اندازه گیری طول کانال ریشه و غلبه بر مشکلات رادیوگرافی دیجیتال معرفی شده اند. مطالعات بسیاری، دقت به دست آمده توسط نسلهای جدید apex locator را بررسی کرده اند و گزارش کردهاند توانایی اندازه گیری طول کارکرد بهتری را دارند. در حضور الکترولیتها اندازه گیری دقیق طول کانال ریشه را مهیا میسازند. همچنین گزارش شده است که روش های رادیوگرافیکی دقت کمتری از روش های الکترونیک برای اندزه گیری طول کانال ریشه دارند. اپکس فایندرها در کودکانی با مشکل gag reflex که توانایی تحمل و نگهداری فیلم را داخل دهان ندارند، به طور گسترده استفاده میشود.
اگر دندانپزشک تازهکار هستید، حتما مطالب زیر را مطالعه کنید:
سخن پایانی
استفاده از apex locator به دندانپزشک در تعیین دقیق طول کانال کمک میکند. در طرف مقابل روشهای رادیوگرافی برای بیمار مضر است. همچنین دقت مناسبی ندارند. از این رو دندانپزشکان برای درمان ریشه دندان ترجیح میدهند از اپکس فایندرهای پیشرفته استفاده کنند. شما عزیزان نیز میتوانید برای آگاهی از قیمت اپکس لوکیتور دندانپزشکی روی قسمت رنگی کلیک کنید. فروشگاه مواد و تجهیزات دندانپزشکی پیشرودنت با عرضه دستگاههای ارزان قیمت، میتواند به شما دندانپزشکان در تجهیز مطب دندانپزشکی کمک بسیار زیادی کند.
نویسنده: اوین باتمانی دانشجوی سال پنجم دندانپزشکی